Kamusal Açık Mekânlarda Dönüşümün Kimlik ve Anlama Olan Etkileri, Samsun Milli Fuar Alanı Örneği

 

ÖZET Kamusal açık mekânlar, gündelik yaşantımızda sosyal, kültürel açıdan önemli yer tutan, kentlilere vatandaşlık bilinci, sosyalleşme imkânı kazandıran kimlik ve hafıza mekânlarıdır. Kentlere ekonomik değer katma veya işlevsel eskime nedeniyle yapılan dönüşüm uygulamaları olumsuz yönde gerçekleştiğinde bu mekânların özgün kimlik ve anlamları yitirilebilmektedir. Bu türden bir dönüşüm senaryosu Türkiye modern mimarlığının değerli ikinci fuarı olan Samsun Milli Fuarı üzerinden okunabilmektedir. Çalışmanın amacı, var olduğu dönem boyunca Samsun’u sosyoekonomik, sosyokültürel, kamusal anlamda kalkındıran Samsun Milli Fuarı’nın kentsel, mimari dönüşümlerinin kimlik ve anlama olan etkilerini insan-çevre ilişkisini dikkate alarak çözümlemek ve değerlendirmektir. Kentsel ölçekteki dönüşümler ‘morfolojik’ ve ‘işlevsel’ analizleri kapsamaktadır. Morfolojik dönüşümler ‘kıyı hattı dönüşümünü’, ‘ulaşım ağları’ ve ‘şekil-zemin’ analizlerini; işlevsel dönüşümler alandaki dönüşen ‘işlev ve eylem örüntülerini’ kapsamaktadır. Mimari ölçekteki dönüşümler tarihsel bir arka planda, toplumsal anlamda kırılma noktalarını izleyecek biçimde fuarın kurulduğu 1963 yılından günümüze kadar on yıllık periyotlar halinde kronolojik dizgede, günümüzle karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Araştırmada doküman analizi, bilgi-belge tarama yöntemi kullanılmıştır. Veriler alana dair kartpostalların, gazetelerin, Samsun Kent Müzesi Arşivi’nin, ilgili kitap ve dergilerin taranmasıyla elde edilmiştir. Araştırma sonucunda seküler, kolektif bir mekân olan geç dönem Cumhuriyet mimarlığı mirası niteliğindeki, Samsun Milli Fuarı’nın özgün niteliklerinin dönüşüm uygulamalarına yenik düştüğü, rekreatif, ticari, kültürel anlamda kimlik, anlamın büyük oranda kaybedildiği görülmektedir.