Bir Tarihi ve Kültürel Peyzaj Fragmanı olarak TCDD Hastaneleri: İnşa-Yıkım Ekseninde bir İnceleme

ÖZET Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nın 20. yüzyılda çalışanlarına hizmet amacıyla inşa etmiş olduğu demiryolu hastanelerinin tarihi ve kültürel varlığına dair bir incelemedir. Demiryolu hastaneleri, cumhuriyetin ilanını takiben ulusal politikalar doğrultusunda üretilen geniş demiryolu peyzajının somut bileşenleri olarak bütüncül bir tarihi değere sahiptir. Diğer taraftan, bu politikalar etrafında oluşturulan ve demiryolcular olarak da anılan büyük bir çalışan topluluğunun nesiller boyu sürdürmüş olduğu mekansal geleneğin kurucu unsurlarından biri olarak, özerk bir kültürel değeri de üretmiştir. Çalışma, bir yönüyle karşıt diğer yönüyle tamamlayıcı nitelikte mekan anlatılarının izlendiği iki arşivsel kaynak üzerinden 20. ve 21. yüzyıldaki durumun inşa-yıkım ekseninde bir incelemesini sunacaktır. Bunlardan ilki, demiryollarındaki ulusal/kurumsal inşayla eşzamanlı kurulmuş ve 1925-1998 yılları arasında Devlet Demiryolları’nın meslek dergisi olarak yayınlanmış ‘Demiryolları Mecmuası’, ikincisi ise demiryollarında son çeyrek asırda gelişen yaratıcı yıkımlara tepki olarak 2007 yılında bir grup çalışanının inisiyatifiyle kurulan ‘Kent ve Demiryolu’ bloğudur. Çalışmanın birincil hedefi, bu iki kaynağın karşılıklı okunması ile, Türkiye’deki demiryolu peyzajının az bilinen bir fragmanını tarihsel ve kültürel bağlamı içinde görünür kılmaktır. Çalışma, ikincil bir katman olarak, farklı arşivsel eğilimleri temsil eden dergi ve bloğun güncel değerine yönelik temel düzeyde bir irdelemeyi hedeflemektedir.