İç Mekânlarda Aydınlatma Tasarımının Kullanıcı Algısı ve Mekânsal Deneyim Üzerindeki Etkileri

Bu çalışma, iç mekânlarda aydınlatma tasarımının kullanıcı algısı, duygusal deneyim ve mekânsal kimlik üzerindeki etkilerini incelemektedir. Işığın yalnızca görsel yeterliliği sağlamadığı; aynı zamanda bireyin psikolojik refahı, yön bulma davranışları ve mekânla kurduğu duygusal bağ üzerinde belirleyici bir rol oynadığı ortaya konulmuştur. Araştırma, çevresel psikoloji ve fenomenoloji disiplinleri temelinde yürütülen nitel bir literatür analizine dayanmaktadır. Bu çerçevede ışığın algısal denge, duyusal katılım ve mekânsal kimlik kavramlarıyla ilişkilendirilerek, mekân deneyimini bilişsel ve duygusal düzeyde şekillendiren çok boyutlu bir tasarım bileşeni olduğu vurgulanmıştır. 2014–2025 yılları arasında yayımlanan ulusal ve uluslararası kaynaklar ışığında, doğal ve yapay aydınlatmanın mekânsal atmosfer, psikolojik konfor ve kullanıcı davranışları üzerindeki etkileri karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Bulgular, aydınlatmanın eğitim, ofis ve konut gibi farklı mekân tipolojilerinde kullanıcı performansı, huzur ve aidiyet duygusunu güçlendirdiğini; otizmli bireyler gibi özel kullanıcı grupları için ise duyusal regülasyonu destekleyen kapsayıcı bir araç olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, aydınlatma tasarımı, mekânın yalnızca biçimsel değil, duygusal ve bilişsel kimliğini belirleyen temel bir iç mimarlık bileşeni olarak değerlendirilmelidir.