Erken Cumhuriyet Döneminde Mekansal Değişimlerin Popüler Yayınlar Üzerinden Okunması: Konutta İç Mekan Deneyimlenmesi

ÖZET Cumhuriyetle birlikte değişmeye başlayan toplumsal düzen ve geleneksel yapıdan uzaklaşan yaşam biçimi yeni mekan arayışlarını beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda Türkiye’nin yeniden yapılandırılmasına ilişkin mekansal değişimlerin nasıl olduğuna, dönemin mimari özelliklerinin mekan perspektiflerine nasıl yansıdığına ve bu yenilikçi tutumun mekansal boyutlarının topluma nasıl ulaştırıldığına dair sorgulamaların yapılması gerekmektedir. Cumhuriyet sonrası modernist yaklaşım üzerine kuramsal veriler ışığında, erken Cumhuriyet döneminde inşa edilen konutlarda yaşanan iç mekan değişimlerinin popüler dergiler üzerinden okunması amaçlanmıştır. Bu tip bir okuma, erken Cumhuriyet döneminde Avrupa’da süregelen mimari yaklaşımların analizini ve eş zamanlı olarak Türkiye’deki mekansal değişimleri sorgulamayı gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda çalışmada öncelikle Erken Cumhuriyet Dönemi’nde (1923-1938) Avrupa’daki modernist mimari yaklaşımı ele alınacaktır. Bu çerçevede 19. ve 20. Yüzyılda Avrupa’da mimarlık üzerinde etkili olan sanat akımları kısaca tanıtılmış ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’deki konut mimarisini etkileyen Bauhaus, Pürizm, Kübizm gibi modernizmin temel akımlar incelenmiştir. Elde edilen bulgular, aynı dönemde Türkiye’deki mimari ortamın çözümlenmesinde girdi sağlayacaktır. Erken Cumhuriyet Dönemi’nde mekansal kimlik arayışı çerçevesinde popüler dergilere yansıyan mekan çözümlemeleri ve önerilerinin Türkiye’deki konut iç mekan tasarımının analizine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlık üretiminin kültürel ve sosyo-ekonomik yaklaşımlarının kavranması amacıyla, söz konusu dönemde yayınlanmış olan süreli yayınlar incelenmiştir. Böylece Erken Cumhuriyet Dönemi yapılarının biçimsel özellikleriyle beraber, iç mekan tasarım özellikleri, mobilya donatıları ve mekansal kurguları kavranmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda 1920-1940 yılları arasında yayınlanan popüler dergiler taranarak konut iç mekan tasarımını içeren yazılar analiz edilmiştir. Milli Kütüphane arşivinde bulunan dergiler taranmış ve ilgili yazılar kullanılmıştır. Milli Kütüphane arşivinde yer alan dergiler, Osmanlıcadan tercüme edilmiştir ve Türk alfabesinin kullanılmaya başlamasından sonra yayınlanan mimari içerikli dergilerden de çıkarımlar yapılmıştır. Reading Spatial Changes through Popular Publications in the Early Republican Period: Experiencing Interior Space in Houses ABSTRACT The social order which began to change with the Republic and the lifestyle that moved away from the traditional structure brought the search for new places together. In this context, how spatial changes related to the restructuring of Turkey have occurred, how architectural features of that time were reflected on the spatial perspectives and how spatial aspects of this innovative approach were conveyed to the society should be searched. In the light of the theoretical data related to modernist approach after the republic, it is aimed to read the changes in the interior spaces of the houses which were built in the early Republican period through popular magazines. Such a reading makes the analysis of the ongoing architectural approaches in Europe during the early Republican era and simultaneously spatial changes in Turkey necessary. Within this context, firstly the modernist architectural approach in Europe will be focused on at the Early Republican Period (1923-1938). Within this framework, art movements which were influential on architecture in Europe during the 19th and 20th century have been briefly introduced and basic movements of modernism such as Bauhaus, Purism, Cubism which affected the domestic architecture in Turkey during the Early Republican Period. The findings which have been obtained will provide input toanalysis of the architectural environment in Turkey during the same period. Within the framework of spatial identity search in Early Republican, it is considered that spatial analysis and suggestions reflected in popular magazines will make a contribution to the analysis of interior space design for houses in Turkey. In order to understand the cultural and socio-economic approaches toarchitectural productionin Early Republican Period, the periodicals published in that period were examined. Thus, stylistic features of the structures in the Early Republican Period have been tried to be understood in addition to interior space design features, furniture fittings and spatial constructions. Within this context, popular magazines published between the years of 1920-1940 were reviewed and the articles which were about interior space design for houses were analyzed. The journals in the archive of the National Library were reviewed and related articles were used. The journals in the archive of National Library were translated from the Ottoman Turkish and conclusions were made from the architectural magazines which were published after the Turkish alphabet began to be used.